Zdjęcia pochodzą z emitowanego Programu TVP2 – The Voice Senior
___*___
JAN ADAMIAK z Kudowy-Zdroju
w The Voice Senior
Od 2 stycznia 2021 na antenie TVP2 emitowana jest druga edycja programu dedykowana dla utalentowanych seniorów w wieku powyżej 60 lat.
W sobotę mieliśmy okazję podziwiać naszego Kudowskiego ,,Seniora” – Jana Adamiaka (67 lat), który w programie śpiewając ,,Jaskółkę” zabłysnął na tyle, że Pani Alicja Majewska (Jury i Trener drużyny) uznała, że słyszy samego Stana Borysa, a trzy fotele (z czterech), na których zasiada szanowne Jury – odwróciły się nie czekając ani chwili, by ujrzeć prawdziwy show.
Jako lokalni patrioci – powiemy nieskromnie: Dla nas nasz ,,Kudowski Voice” był najlepszy !!!;
Wykazał się nie tylko ogromnym talentem, ale i wielką osobowością, jak przystało na wytrawnego Showmana.
Mało kto z nas wiedział o uzdolnieniach sportowo-akrobatycznych Pana Janka; i jeszcze ta wrażliwość i ciepło, które okazał na scenie wyznając miłość swojej ,,Wandziulce”…. To wszystko zrobiło ogromne wrażenie na widzach, nie wspominając o samym Artyście – Andrzeju Piasecznym, który nie ukrywając wzruszenia, ściągnął z ręki obrączkę i podarował ją Panu Janowi, by mogła stać się przypieczętowaniem miłości, jako pierścionek zaręczynowy. To był piękny gest obojga Panów! I piękny występ naszego Kudowskiego Artysty!
Jakikolwiek będzie finał Programu The Voice Senior – dla nas nasz Jan Adamiak z Kudowy-Zdroju jest zwycięzcą programu.
Gratulujemy, jesteśmy dumni i trzymamy kciuki ! /Red./
___*___
Kudowska Postać w Pamięci Miasta
PATRONI ROKU
Zdjęcie z 2 kwietnia 2017 wykonał Bronisław MJ Kamiński
Stowarzyszenie Obywatelska Kudowa – OK organizuje od 2017r. ideę Miesiąca Pamięci oraz spotkania i wykłady po dla uczczenia Patrona Roku wybranego na dany rok przez Sejm RP.
W roku 2021 ze wskazanych przez Sejm Patronów Roku Stowarzyszenie szczególnie uczci Cypriana Kamila Norwida. Równocześnie – poczynając od 2021r – Stowarzyszenie postanowiło rozszerzyć ideę o uczczenie pamięci nieżyjącej postaci z historii Kudowy-Zdroju, w szczególności z okresu po 1945r, zasłużonej dla naszego miasta w tworzeniu kultury, w życiu społeczno-gospodarczym i w codziennym trudzie dla normalnego życia w mieście.
W roku 2021, w 120 rocznicę urodzin prof. Antoniego Falkiewicza uczcimy zasługi Profesora dla Kudowy-Zdroju. Zastanawiajmy się nad kolejnymi Postaciami – a mamy ich wiele – o których nie można zapomnieć. Oni tworzyli nasze miasto; wywarli ogromny wpływ na jego funkcjonowanie – i zasługują na naszą pamięć. Będziemy upamiętniać te Postaci – by wskrzeszać ich pozytywne wartości wniesione dla miasta; by ich wkład dla Kudowy-Zdroju żył wiecznie w naszej pamięci i wartościach. Zarząd Stowarzyszenia OK.
___*___
Z życia Rady Miejskiej Kudowy-Zdroju
Adam Frankowski
Styczeń 2021 r.
Stało się ! W dniu 30 grudnia 2020 roku Rada Miejska Kudowy-Zdroju uchwaliła budżet naszej gminy na 2021 rok.
Budżet, który przewiduje podwyżki opłat dla naszych rodzin i przyjaciół, dla nas mieszkańców Kudowy-Zdroju. Pani Burmistrz zamroziła również płace w 2021 r. dla wszystkich pracowników samorządowych naszej gminy, z wyjątkiem oczywiście nauczycieli, którzy (patrząc na oświadczenia majątkowe radnych, będących nauczycielami) zarabiają około 6 tysięcy miesięcznie i oni w 2021 roku otrzymają stosowne i zasłużone podwyżki.
Podjęcie wszystkich siedemnastu uchwał wraz z proceduralnie rozbudowaną uchwałą budżetową zajęło Radzie niecałe dwie godziny i wszystkie uchwały zostały podjęte jednogłośnie. Osobiście nie mogłem wziąć udziału w posiedzeniu Rady z uwagi na obowiązki zawodowe, moja obecność w Domu Pomocy Społecznej, który prowadzę, była konieczna, ale gdyby nasz Przewodniczący Rady zadbał o możliwość pracy zdalnej i zgodnie z moim wnioskiem z września 2020 r. wykonał swoje obowiązki, to takie uczestnictwo byłoby możliwe, jak w innych Radach na terenie naszego powiatu.
To, że jestem osamotniony w pracach Rady, to każdy obserwator sesji zauważy, ale ponadto jestem wykluczany z prac w jej komisjach. Każdy z radnych jest członkiem dwóch komisji, z wyjątkiem mojej osoby i wiceprzewodniczącej Rady Miasta Kudowa-Zdrój, która jest równocześnie przewodniczącą Komisji Oświaty i Spraw Społecznych, to jednakże mój wniosek o przyjęcie mnie w skład Komisji Gospodarczo-Ekonomicznej pozostał nierozpatrzony już od września 2020 r. Była okazja na zmianę tej sytuacji przy ostatniej uchwale z omawianej sesji, która uporządkowywała sytuację w Komisji Rewizyjnej. Komisja ta, jest jedną z najważniejszych komisji Rady, a nie miała statutowej liczby radnych od pięciu miesięcy, więc prawie pół roku nie mogła prawidłowo pracować i przewodniczący Rady Miasta przy tej okazji mógł rozpatrzyć mój wniosek, ale niestety tak się nie stało.
Pomimo takich utrudnień, nadal będą się starał uczciwie i w zgodzie z własnym sumieniem oraz posiadaną wiedzą pełnić swoje obowiązki w Radzie Miejskiej Kudowy-Zdroju. Adam Frankowski.
___*___
UNIWERSYTET III WIEKU W KŁODZKU
i Jego wielkie dzieło
Kreatywność i młodzieńczy entuzjazm Pań skupionych wokół UIIIW w Kłodzku – mieliśmy okazję podziwiać podczas Przywitania Wiosny w Skansenie, o czym pisaliśmy w linku:
PRZYWITANIE WIOSNY W SKANSENIE NA PSTRĄŻNEJ- 23.III.2019r.
I choć pandemia zdominowała 2020 rok wyłączając nas wszystkich z szerokich działań i kontaktów międzyludzkich pod hasłem ,,Zostań w domu!” – to jednak Uniwersytet Trzeciego Wieku w Kłodzku potrafił dostosować się do zmieniających realiów i wykonał kawał wielkiej pracy dla Kultury Ziemi Kłodzkiej. Od marca 2020 zorganizowanych zostało 27 wykładów online, których zwieńczeniem było wydane obszernej 217 stronicowej publikacji w formie skryptu, w którym znalazły się bardzo interesujące wykłady z dziedziny przyrodoznawstwa, ekologii, historii, kultury, filozofii i sztuki.
Skrypt wykładów online jest znakomitym dziełem, nie tylko o działalności UIIIW w Kłodzku, ale jest obrazem i wkładem w kulturę Ziemi Kłodzkiej. Jest to dzieło wykonane w trybie roboczym, w przyspieszeniu spowodowanym covidem i do użytku wewnętrznego. Naszym zdaniem ma ono wielką wartość i liczymy na to, że gdy przeminie pandemia – UIIIW będzie dalej prężnie kontynuowało swoje idee – a dzieło to zostanie powiększone o dalsze tematy, które będziemy mogli przeczytać w kolejnej, wydanej przez Uniwersytet publikacji książkowej z numerem katalogowym ISBN. Wtedy trafi do Biblioteki Narodowej i Bibliotek Uniwersyteckich oraz do bibliotek zagranicznych i stanie się przedmiotem badań o wielkiej atrakcyjności. Pierwszy i najważniejszy krok został już wykonany w formie skryptu i tego dzieła serdecznie gratulujemy.
Życzymy dalszej kreatywności i z niecierpliwością czekamy na kolejną publikację! /Red./
_________________________
Zamieszczamy przedostatnią już część opracowania Pani Profesor Anny Szemik-Hojniak
,,Zanim przybyli… Nasi Dziadkowie i Rodzice pod okupacją niemiecką na Żywiecczyźnie”, niezwykle ważną i potrzebną dla świadomości historycznej Wspólnoty Żywieckiej.
___*___
Zanim przybyli….
Nasi Dziadkowie i Rodzice pod okupacją niemiecką na Żywiecczyźnie – cz.5
Dr hab. prof. nadzw. Anna Szemik-Hojniak
IX. O.P. Beskid Zachodni – Odtwarzanie partyzantki po zdradzie Dembowicza
Po straszliwej fali aresztowań w drugiej połowie 1942 i na początku 1943 roku, obwody żywiecki i bielski ZWZ-AK praktycznie przestały istnieć. Kontakty zostały zerwane, a okupant bezlitośnie niszczył każdy najmniejszy objaw oporu. Jak pisze Rudolf Adamczyk w swej relacji na temat wojny w odczuciu mieszkańców Pietrzykowic, to ludzie przestali wierzyć, że cokolwiek może zmienić się na lepsze, zwłaszcza, że po wielu wysiedleniach wewnętrznych, nadal mówiło się o planowanych wysiedleniach do GG. Stąd, mieszkańcy żyli w wielkiej niepewności oczekując z dnia na dzień tego co miało nastąpić [23].
Po tej tragedii, dopiero na wiosnę w marcu 1943r, w Żabnicy powstał zalążek nowego oddziału partyzanckiego zorganizowany przez przysłanego z Komendy Okręgu Śląsk (KEDYW) rotmistrza Wacława Zdyba, ps. „Janusz”, „Zawieja” oraz porucznika Czesława Świąteckiego, ps „Surma”. Rtm „Zawieja” był zawodowym wojskowym. Przed wybuchem wojny, był oficerem 22 pułku ułanów w Brodach, wchodzącego w skład Kresowej Brygady Kawalerii. Służył w zwiadzie i posiadał wprost fenomenalną orientację poruszania się w terenie [25]. W formalnym spotkaniu „starszyzny partyzanckiej” w dniu 1 sierpnia 1943 roku u Smoczków („Jaśmin”) w Świnnej Graniczniku, w którym oprócz „Zawiei”, „Surmy”, „Jelenia” – W. Galicy i kilku innych osób, przybył również z Krakowa A. Płanik, jako nowy, po W.Zychu, komendant obwodu Żywiec o nowym pseudonimie „Roman”. W czasie odprawy, odczytano rozkazy „Kedywu” dostosowane do lokalnych warunków społecznych i terenowych, podano system łączności i podległości wojskowej, określono tereny działań i ogólny program postępowania drużyn partyzanckich w stosunku do Niemców i osadników niemieckich [26].
Dowódcą tej nowopowstałej drużyny był plut. rez. Jan Górny „Leo” z Wilkowic. Rozrastała się ona jednak na tyle, że w połowie sierpnia 1943 r, utworzono już trzy niezależne drużyny partyzanckie („Romanka”, „Malinka” i „Czarni”), tworzące oddział partyzancki o nazwie „Beskid Zachodni”. Dowódcą całości został por.Kazimierz Suchodolski „Krystyn” , a stanowisko zastępcy i szefa kompani objął st. sierż. Wojciech Galica „Jeleń”. Drużyny te operowały w różnych częściach powiatu żywieckiego. Drużyna ”Romanka” w lasach góry Romanki, Hali Boraczej, Rajczy, Milówki, Ujsół, Soli i Zwardonia (dowódca-ppor. Cz. Świątecki „Surma”, a po nim K. Wolny „Hart”), „Malinka” – w lasach Lipowej, Radziechów i Węgierskiej Górki, Kamesznicy i Wisły (plut. Jan Mikołajczyk „Jamnik”), a drużyna „Czarni” – w lasach Beskidu Małego, Kocierza, Łękawicy, Gilowic, Targanic i Suchej (plut. A. Bigos, „Lis”).
Niestety, donosy konfidentów niemieckich i prowokacje Niemców spowodowały, że już pod koniec sierpnia 1943r nastąpiły zmasowane aresztowania w Kamesznicy, Sopotni Małej i Wielkiej, Węgierskiej Górce i Żabnicy. Dla zastraszenia i zlikwidowania działalności konspiracyjnej oraz za domniemaną pomoc partyzantom, Niemcy aresztowali w tych wioskach w sumie 21 osób i w dniu 3 września 1943r przeprowadzili 2 masowe egzekucje przez powieszenie 10 osób w Kamesznicy i 11 w Żabnicy. Wstrząsająca jest relacja jednej z kobiet, będącej wówczas dzieckiem zmuszonym być świadkiem egzekucji w Kamesznicy: „Widziałam, co się działo. Słyszałam krzyki policji i wojska. Spędzono na tą egzekucję miejscową ludność. Nie wolno było płakać. Widok płaczu był podejrzeniem Polaków o kontakty z oskarżonymi, groziło to zabraniem do Oświęcimia. Staliśmy w wielkim strachu nieruchomo, zmuszeni patrzeć, co się dzieje. Ból ściskał moje dziecięce serce, nogi się mi uginały. A oczy wlepione były w stronę zbrodni. Twarze blade, wyniszczone od głodu. Z samochodu z nagłośnieniem odczytano wyrok w języku niemieckim i polskim. Wyrok brzmiał: Skazani na karę śmierci przez powieszenie za przynależność do bandy rabunkowej. Po odczytaniu wyroku śmierci podano komendę w prawo zwrot. Pomiędzy skazanych wstąpili oprawcy i wyprowadzili ich na podest szubienicy, założyli pętle. Niektórzy oprawcy pchnęli skazanego ręką z podestu, zaś inni kopnęli nogą. Skazani wisieli na szubienicy do ok. godziny pierwszej po południu. Jeden z partyzantów bardzo długo konał gdyż pętla źle się ułożyła i strasznie długo konał…” [4]
Fot.15. Pomnik pomordowanych w Kamesznicy [4]
Pomimo to, w okolice Węgierskiej Górki, Żabnicy i Cięciny nadal przybywali w tym czasie młodzi mężczyźni nie tylko z Żywiecczyzny, ale i z różnych stron przedwojennej Polski. Najczęściej, z Warszawskiego, Łódzkiego i Kieleckiego, jak również uciekinierzy z obozów jenieckich i z obozów pracy. Przybywali też młodzi Ślązacy, których rodzice dla ratowania rodziny podpisali listę VD, ale młodzież nie miała zamiaru umierać za Hitlera. Z reguły, jednak, byli to ludzie z rekomendacjami jako kierowani przez terenowe oddziały AK. Niemniej jednak utworzenie karnego i ideowo zaangażowanego oddziału tworzonego z ludzi o różnej dyscyplinie, poglądach politycznych, różnym poziomie intelektualnym oraz różnych umiejętnościach posługiwania się bronią (a czasami wręcz żadnej) wymagało od dowódców ciężkiej pracy. Takim właściwym człowiekiem i dobrym nauczycielem tej grupy młodych ludzi był zawodowy wojskowy, st. sierż. Wojciech Galica „Jeleń”.
Na początku, nowo utworzone plutony między innymi miały na celu „poskramianie buty dokuczliwych osadników niemieckich, dezorganizowanie i psucie gospodarki niemieckiej, wymierzanie doraźnych kar konfidentom i zausznikom niemieckim oraz umacnianie ducha oporu i polskości na swym terenie” [27]. Z czasem, Oddział „Beskid Zachodni” podejmował również różnorakie działania dywersyjne skierowane głównie przeciw transportom kolejowym.
Do realizacji takich zadań potrzebny był dobry wywiad. Na szczęście, wywiad w Żywcu pracował bardzo dobrze. Swoi ludzie byli nie tylko na kolei, ale i na poczcie, gdzie często przejmowano korespondencję skierowaną do policji, żandarmerii czy landratury. Udawało się też przechwytywać masę oskarżycielskich listów od samych Polaków do Niemców (anonimowe lub z nieistniejącymi adresami)” [5]. Na poczcie ruch oporu miał też zainstalowany podsłuch telefoniczny (Adam Sapeta), a swojego człowieka (tłumacza Adolfa Syposza) miał nawet w Policji Kryminalnej.
W tym czasie, st. strzelec, zwiadowca i wywiadowca Antoni Szemik („Zając”, „Toni”) oprócz swoich podstawowych obowiązków obserwacji i terenowego wywiadu, dostarczania informacji plutonom leśnym (bezpośrednio podlegał dowódcy plutonu „Jeleń”-Wojciechowi Galicy), wyszukiwania kwater na bezpieczne „meliny” dla zdekonspirowanych lub zagrożonych aresztem, pomagał wielu osobom przedostawać się do GG w okolicy Suchej lub korzystając ze swoich przedwojennych przyjaźni po obu stronach dawnej granicy z Czechosłowacją, przeprowadzał niektórych ludzi na Słowację.
Partyzanci „Beskidu Zachodniego” pilnowali szlaków turystycznych, patrolowali lasy, urządzali zasadzki na Niemców, a także rozbrajali myśliwych i turystów przyjeżdżających na wypoczynek w urocze Beskidy. W krótkim czasie informacje o tym spowodowały, że turyści zniknęli, a sami Niemcy wchodzili do lasów tylko w silnej obstawie. Partyzanci rekwirowali żywność u osadników niemieckich, karali chłostą prześladowców Polaków i wykonywali wyroki na konfidentach. Po jakimś czasie zmniejszyła się ich aktywność, a niektórzy ze strachu opuszczali swe miejsce zamieszkania lub ukrywali się. Podobnie, osadnicy zaczęli popadać w panikę [26]
Oddział „Beskid Zachodni”, aktywnie działał do zimy 1943 roku, ponieważ już w listopadzie z powodu trudnych warunków klimatycznych (duże opady śniegu, silne mrozy), lokalizacyjnych i aprowizacyjnych został rozformowany do wiosny 1944 roku.
Komendant obwodu żywieckiego kapitan czasu wojny A. Płanik, po ucieczce z Żywca w 1942r, de facto, kierował obwodem zdalnie z Krakowa, gdyż rozesłano za nim i za Zofią Lach listy gończe i musiał się ukrywać. Ponownie na Żywiecczyźnie pojawił się dopiero latem 1944 roku [4].
X. Partyzancki Oddział Zwiadowczy ,,Garbnik”
Tak więc, w lipcu 1944 r, z byłych partyzantów „Beskidu Zachodniego” oraz z nowych konspiratorów, utworzono oddział o charakterze dywersyjnym, pod kryptonimem „Garbnik”. Jego odznaką był biały orzełek na tle zielonej choinki, na czarnym owalnym tle. Około stu partyzantów podzielono na 3 plutony, więc zasadniczo była to Kompania. Stanowiła ona Oddział Zwiadowczy 21 Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Partyzanci posiadali uzbrojenie niemieckie i angielskie (ze zrzutów). Formalnie „Garbnik” podlegał Komendantowi Obwodu Żywieckiego, kpt, A. Płanikowi, „Roman”, jakkolwiek dowódcą taktycznym Kompanii i jednocześnie dowódcą 1-go plutonu był por. Czesław Świątecki „Surma”. Kwatermistrzem Kompanii był „Jeleń” – st. sierż. Wojciech Galica. Tym razem, plutony „Garbnika”, były rozlokowane głównie w lasach Kocierza i Gilowic. Tam, dosyć blisko siebie, partyzanci zbudowali kilka trwalszych szałasów i kuchnię, wystawiając zawsze posterunki alarmowe w bliższej i dalszej odległości, aby wróg nie mógł ich podejść [4].
Fot.16. L: Odznaka O.P. „Garbnik” [26]; P: Tablica upamiętniająca stacjonowanie oddziału leśnego „Garbnika”w dolinie w Wielkiej Puszczy w Beskidzie Małym [28].
Oddział Partyzancki „Garbnik” działał na rozległych terenach Beskidu Żywieckiego, Śląskiego i Małego oraz na Podbeskidziu aż po Wisłę od północy i Rabę na wschodzie. Czasami oddziały i patrole zapuszczały się również w okolice Babiej Góry i nawet na Orawę. Oddział Partyzancki „Garbnik” ściśle współpracował z O.P. „Sosienki” por.Jana Wawrzyczki „Danuty” z obwodu oświęcimskiego, działającego bezpośrednio pod murami obozu koncentracyjnego [29]. „Sosienki” organizowały w 100% udane ucieczki z KL Auschwitz i pomagały uciekinierom przedostać się w rejon operacyjny oddziału AK „Garbnik” t.zw. szlakiem Babinicza. Partyzanci „Sosienek”, w ten sposób nazwali trasę przerzutową więźniów uciekinierów z Auschwitz do „Garbnika”. „Garbnik” dostarczał „Sosienkom” broń (pistolety, rewolwery), granaty i materiały wybuchowe. Właśnie „plastik” , ze zrzutów, dostarczony przez „Garbnik” do „Sosienek” i przerzucony do obozu, użyty został do wysadzenia III krematorium w czasie buntu i ucieczki Sonderkommanda [30].
„Garbnik” był dla Sosienek”, odziałem partyzanckim, do którego w każdej chwili można było skierować osoby „spalone” czy też zagrożone aresztowaniem”. W każdej chwili też mógł dostarczyć „Danucie” dobrze uzbrojony patrol, czy też grupę partyzancką konieczną do przeprowadzenia akcji zbrojnej [ 25].
Partyzanci ”Garbnika” przejmowali więźniów nie tylko ze zorganizowanych w porozumieniu z „Sosienkami” ucieczek z obozu koncentracyjnego, ale i wycieńczonych fizycznie z głodu jeńców, którzy sami uciekli z niewoli jak również błąkających się po lesie spadochroniarzy radzieckich. Przyjmowali wszystkich na zasadzie braterstwa broni. Po wojnie okazywało się wielokrotnie, że „zaopiekowani” spadochroniarze pisali raporty dla swoich przełożonych umieszczając na swych listach pseudonimy partyzantów i opisując ich rolę w oddziale. Listy te były później podstawą do likwidacji wielu żołnierzy AK.
Zdarzało się, że pilnie poszukiwanych przez Gestapo uciekinierów trzeba było ukrywać w wyższych partiach Beskidu Żywieckiego. Antoni Szemik, pomagał wtedy w transporcie do wcześniej wyszukanych przez niego bezpiecznych „melin”. Wielu z uciekinierów, po powrocie do zdrowia i nabraniu sił zasilało „Garbnik”, chcąc właściwie odpłacić otrzymane „drugie życie”. W sumie przyjęto ok 50 osób, a w październiku 1944r było ich tam aż 21.
Latem 1944 r, znane już były porażki Niemców na Froncie Wschodnim, co dodawało otuchy zarówno partyzantom jak i ludności cywilnej powiatu żywieckiego. Wtedy, O.P. „Garbnik” podejmował akcje na większą skalę i były one bardziej skuteczne niż plutonów „Beskidu Zachodniego”. Musiał się jednak liczyć z możliwymi akcjami odwetowymi ze strony okupanta na ludności cywilnej. Z tego powodu, partyzanci unikali raczej otwartych ataków na posterunki Policji, choć często organizowali zasadzki na drogach. Niemcy bali się partyzantów w lasach beskidzkich i ich wycieczki odbywały się jedynie pod silną ochroną. Wskutek zbrojnych akcji partyzantów na schroniska i na domy wypoczynkowe w beskidzkich lasach, po pewnym czasie lasy na Żywiecczyźnie opustoszały dla przerażonych turystów niemieckich i stały się siedzibą i ochroną partyzantów.
Zadania wskazane „Garbnikowi” przez przysłanego z KO AK z Krakowa rotmistrza Wacława Zdyba („Zawieja”, „Janusz”) z KEDYWU nie były łatwe. Jak opisuje to W.Galica w swoich relacjach, oprócz oczyszczania terenu z konfidentów, partyzanci mieli obowiązek [27-26]:
„1.W lasach żywieckich zorganizować bazy operacyjne dla 3 drużyn partyzanckich i praktycznie wyłączyć spod kontroli okupanta.
2.Środki żywności, ubranie i broń zdobywać na Niemcach
3. Polakom ściganym przez Niemców zapewnić egzystencję pod opieką partyzantów.
4.Turystom i osadnikom niemieckim obrzydzić spacery po lasach żywieckich.
5. Na każdą represję wroga w stosunku do ludności polskiej odpowiadać odwetem w stosunku do osadników niemieckich”.
Wywiad na Żywiecczyźnie dalej działał dobrze. Wywiad gospodarczy zanotował nawet kilka sukcesów, a wywiad ofensywny AK systematycznie obserwował ruchy wojska i przemieszczenia jednostek niemieckich. Wszystkie zbierane informacje wywiadowcze ze Sztabu Obwodu, selekcjonowano i przesyłano dalej do wyższych szczebli AK, a stamtąd do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie [4].
______
Źródła:
4. S. Dobosz, Wojna na Ziemi Żywieckiej od kwietnia 1939r do kwietnia 1945r, Spółdzielnia Wydawnicza Gazeta Żywiecka, Żywiec 2004.
5. W. Zych, Ruch Oporu na Żywiecczyźnie 1939-1945, Nad Sołą i Koszarawą, 1999r.
23. J. Niekrasz, Z dziejów AK na Śląsku, Wyd. Śląsk, Sp. z O.O., Katowice 1993.
24. R. Adamczyk, Manuskrypt, Pietrzykowice.
25. W. R. Wawrzonek, Partyzanci Armii Krajowej Ziemi Żywieckiej 1942-1947, opracowanie zbiorowe, Tom.II,-J. Pilsudski Institute of America (office@pilsudski.org).
26. E. Smoczek, Zmagania wojenne na Żywiecczyźnie 1939-1945, ISBN 83-87308-23-4, Wydawcy: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej i Interfon -Sp.z o.o., Cieszyn,1999.
27. W. Galica –„Struktura Organizacyjna Żywieckiej Komendy ZWZ-AK, w okresie II-giej Wojny Światowej. Obwód Żywiec”- Kalendarz Żywiecki 1997.
28. http://www.beskidmaly.pl/pun/topic748.html
_________________________
___*___
SPOTKANIE Z KSIĄŻKĄ „KAPITAŁ XXI WIEKU”
Bronisław MJ Kamiński
Spotkanie z książką naukową
Przez czytanie książek ludzie stają się lepsi lub gorsi, zależy, co czytają i jak to interpretują. W Polsko-Czeskim Towarzystwie Naukowym w Kudowie Zdroju spotykaliśmy się – przed pandemią – by poznawać ważne książki naukowe, wzbogacające obraz świata i doradzające jak żyć. Filozofia, nauka i religia pomagają uporządkować przebyte drogi i pomagają rozglądać się w tym, co nadchodzi. Spotykamy się i zastanawiamy się razem, bowiem po drogach życia nie idziemy sami, żyjemy w społeczeństwie, w jakiejś miejscowości, w narodzie, z nami idą inni. Nawet, gdy mamy poczucie, że nasza droga kończy się, czy to przez wiek, zdrowie, czy przez stratę kogoś najdroższego, to dobra książka może nam podpowiedzieć, że droga idzie dalej, że drogi życia nie są z góry dokładnie wytyczone, ani utwardzone, ale są raczej wydeptane, trochę na wyczucie, a zamglony horyzont wymaga większej wiedzy, odwagi , a także ostrożności. Każdy kto idzie, trochę sobą świeci, bowiem samo życie jest światłem. Mamy też w głowie mocną radiostację, wysyłającą fale, które w spotkaniu z innymi podobnie myślącymi wzmacniają się. Nawet, gdy jesteśmy sami w swoich czterech ścianach, to nasze myśli mogą płynąc, przenikać mury, łączyć się i tworzyć duże moce. Życie pokazuje, że tak może być, a może i tak jest.
Pandemia koronawirusa covid w 2020 r uświadamia nam , że Ziemia jest małym światem, że mamy wspólny los. Wirus covid wyostrza wyobraźnię, ale jej nie poraża jakąś nienaturalną absurdalnością. Jest – w powszechnej świadomości – zagrożeniem przede wszystkim dla ludzi starszych i to właśnie jest jego naturalnością; da się to zrozumieć, choć przekonanie to – przy dokładniejszych analizach – jest błędne. Pandemia zabrała ze świata w roku 2020 około dwa miliony ludzi, w tym wielu młodych wiekiem. Gdyby ten wirus atakował przede wszystkim dzieci, to w świadomości ludzi byłby potworem, a tak – potworem nie jest, wygląda bardziej na groźne ostrzeżenie przed niszczeniem naturalnego środowiska życia. „Rząd zawsze się wyżywi” – ta znana w Polsce formuła daje politykom na świecie poczucie dystansu i jakiegoś złudnego bezpieczeństwa. Jednak, gdy pojawia się zamykanie gospodarki, sprawa przybiera inny obrót: upadają zakłady pracy, narasta bezrobocie, a z nim pojawia się niepokój społeczny, zapaść, potem nędza, głód, gwałtowne pogłębienie się nierówności i więcej ludzi może zginąć w walkach między sobą, aniżeli od takiego, czy innego wirusa. Pewnym szokiem było nagłe pojawienie się w połowie 2020r – w bogatych Stanach Zjednoczonych – ponad 30 mln ludzi bezrobotnych w kolejkach po żywność przy ulicznych garkuchniach ; obraz jak z czasów wielkiego kryzysu 1929 – 1932. Za bezrobociem i głodem i pojawić się może narastanie przekonania, że rewolucyjna idea równości i uspołecznionej gospodarki może być jedynym właściwym rozwiązaniem.To zrozumieli ludzie epoki Karola Marksa i sam Karol Marks opisał to zjawisko głęboko i dokładnie w swoim dziele pt „Kapitał”. Tom pierwszy tego dzieła zatytułowany „Proces wytwarzania kapitału” wydany został w 1867r w Hamburgu,, tom drugi nosił tytuł „Proces cyrkulacji kapitału” , a trzeci „Proces produkcji kapitalistycznej jako całość”. Tom czwarty ukazał się po śmierci Marksa i traktował o teorii wartości dodatkowej. Dla rozeznania, jak dzieło Marksa jest teraz znane w Polsce, choćby z historii w szkole, zapytałem kilkanaście osób, kiedy ono pojawiło w języku polskim na ziemiach polskich i otrzymałem odpowiedzi, dla których najbardziej charakterystyczna jest ta, że książkę Marksa wypuszczono w języku polskim dopiero w PRL , a wydrukowano w Moskwie. Tymczasem, na ziemie polskie dzieło Marksa trafiło stosunkowo szybko; już w 1870r czasopisma polskie przekazują o tym obszerne informacje i to we wszystkich trzech zaborach. Kilkanaście lat wcześniej, w okresie Wiosny Ludów – Karol Marks ostrzegał, że widmo komunizmu krąży po Europie. Po 146 latach od ukazania się Marksowego „Kapitału”, pojawiła się w Paryżu w 2013r książka, blisko 750 stronicowa, przypominająca tamten „Kapitał” i zatytułowana „Kapitał w XXI wieku”, której autorem jest francuski profesor ekonomii , sławny już dziś Thomas Piketty. Profesor z uczelni ekonomicznej w Paryżu nawiązując do dzieła Marksa, zajął się zagadnieniem nierówności i solidnie zbadał zjawisko nierówności w ostatnich 300 latach. We wprowadzeniu do swojego wielkiego dzieła, prof. Piketty ostrzegł: „Kiedy wskaźnik rentowności kapitału przewyższa w sposób trwały stopę wzrostu produkcji i dochodu, jak działo się to do XIX wieku i może stać się normą w wieku XXI, kapitalizm automatycznie tworzy arbitralnie nierówności nie do zniesienia, stawiając pod znakiem zapytania podstawowe wartości, na jakich opierają się nasze demokratyczne społeczeństwa”.
Czyżby tamto widmo nie przestało krążyć po Europie ? W narastaniu nierówności zauważono wielkie zagrożenie dla spokoju i równowagi społecznej. To nie Marks, ani marksizm jest tym nieszczęściem, ale rzeczywiste warunki życia, jakie powstają w wyniku funkcjonowania systemów społeczno-gospodarczych i politycznych, a które mogą stać się …nie do zniesienia.
Droga w dół, jest przyjemniejsza niż pod górę
Zanim spojrzymy na niektóre tezy Piketty’ego, proponuję Ci, Drogi Czytelniku, zwrócenie uwagi na wybitnego filozofa Nikołaja Bierdiajewa (1874 -1948), postać lokującą się pomiędzy czasami Marksa z połowy XIX wieku, a dzisiejszym początkiem XXI wieku, nawet trochę z ryzykownym wychyleniem do przodu.
Bierdiajew znał marksizm, był nawet jego zwolennikiem, lecz później, gdy zobaczył w jaką stronę zmierza komunistyczny bolszewizm zmodyfikował swoje poglądy. Dlaczego warto wspomnieć Bierdiajewa ? – Będzie to bowiem nie tylko świadek i kompetentny przewodnik, ale przykład otwartego i odważnego człowieka potrzebnego w każdych czasach, a zwłaszcza wtedy, gdy ludzie mają lub mogą mieć głęboki respekt dla instytucji demokratycznych takich jak parlament, samorząd, konstytucja, uczciwe wybory, niezależne sądy, a rzeczywistość polityczna jest taka, że instytucje te zostają zafałszowane, zakłamane, stają się „lipne”, bo zostaje z nich tylko nazwa, opakowanie, a duch znika lub zniknął. Ludzie jednak – z przyzwyczajenia, samodyscypliny, kultury bycia, lub dla ostrożności – zachowują się tak, jakby te instytucje były nadal prawdziwe. A więc: jedni – jak to mówią – udają wariata, inni udają, że nic nie widzą, jeszcze inni nie chcą nic stracić, i jeszcze inni chcą coś zyskać , a są i tacy, którym to wszystko jest obojętne, bo mają inne problemy, ważniejsze dla nich. Tak , droga którą idziemy, niepostrzeżenie zaczyna schodzić w dół, a w dół początkowo idzie się nawet wygodniej, niż pod górę. Tacy myśliciele, jak Bierdiajew, którzy poznali różne drogi życia, szli pod górę, w dół, a częściej pod górę i zdecydowali się być prawdziwi, mogą czynić nas trochę lepszymi ludźmi i obywatelami. Prawdziwość i odwaga obywatelska są w coraz większej cenie, wobec rozlewającego się w świecie populizmu, czyli prościej mówiąc schlebiania z fałszywej strony, jakbyś otrzymał smaczny cukierek, nie wiedząc, że jest w nim trucizna. Zanim poznasz, co połknąłeś, już po tobie. Przypomina się mądra i pełna ostrzeżeń legenda z rajskim drzewem poznania, które rosło – czy które rośnie – w samym środku Ogrodu i ma piękne owoce, ale tych owoców nie wolno zrywać, tym bardziej skosztować. Nie wiemy jakiego koloru były te owoce, i – dopuśćmy w naszej wyobraźni, że kolory te mogą być różne, stosownie do czasów i postaw ludzi. Populizm jest demokratyczny, ludowy, miły sercu, łaskoczący, opiekuńczy, życzliwy, podnoszący, patriotyczny, religijny, święty, wynoszący ponad, zrównujący, nawet wpychający do kieszeni pieniądze – a wszystko to nieprawda, fałsz i ta cyniczna nieprawda jest jakby swojska, bliska sercu, jakby lewicowa i jakby prawicowa i mądra i durna, jakby religijna i jakby wolnomyślna, – jaka tylko zechcesz, i tak masz już owoc, przed którym stanęła zaciekawiona Ewa. W raju powodziło się jej nieźle, ale była zaciekawiona czymś innym. Zerwała, skosztowała i … masz babo placek! Dziwność sprawy jest jeszcze w tym, że niczego to ludzi nie potrafi nauczyć i ciągle nas to kusi. Jeśli zerwiemy i tylko skosztujemy,- to jak w tej legendzie – pojawia się pani z kosą. Jeśli zerwie to i skosztuje instytucja – taka jak na przykład kościół – to ta pani z kosą wyjdzie do swojej roboty, a ponieważ musi się lepiej przygotować, bo praca długa i ciężka, – to wyjdzie z pewnym opóźnieniem, ale wyjdzie. Legenda rajska nie wprowadza nas w błąd, odwrotnie: bardzo przestrzega i egzaminuje.! Wprowadzamy więc do towarzystwa nad książką Piketty’ego filozofa Bierdiajewa, byśmy nie zapominali, że krążymy wokoło drzewa poznania. Bierdiajew nam tu pasuje, był jakby szczególnie chroniony do dalszych misji. Miał szczęście, skorzystał ze wspaniałomyślności Lenina wyrzucenia go z Rosji w 1922r w grupie nieposłusznych filozofów. Mówiąc językiem młodzieżowym – załapał się na wyrzucenie z kraju, w wolny świat. W swojej książce pt „Filozofia nierówności” , zamieścił rozważania w formie czternastu listów do nieprzyjaciół . Gdyby nie skorzystał z oferty Lenina, to zająłby się nim Stalin, a wtedy nie byłoby tych wspaniałych dzieł, jak m.in. „O przeznaczeniu człowieka”, „Źródła i sens komunizmu rosyjskiego” , czy „Zarys metafizyki eschatologicznej”. Poznanie poglądów Bierdiajewa pozwoli nam na szersze widzenie problemu nierówności, który jest nie tylko zagadnieniem społeczno-ekonomicznym, lecz także intelektualnym, i jest jednym z najsilniejszych dynamizmów politycznych.
Twórczość i postęp wymagają nierówności
Bierdiajew pisze, że w swoich listach w „Filozofii nierówności” chce odsłonić duchowe podstawy myśli społecznej, dać to, co można by nazwać psychologią ontologiczną albo fenomenologią społeczeństwa, bowiem rewolucja październikowa 1917r przyniosła wielkie doświadczenie i wyostrzyła wszystkie podstawowe problemy filozofii społecznej. Jednym z najbardziej samoniszczących działań ludzi jest – według Bierdiajewa – likwidowanie zasady i struktur hierarchiczności w życiu społecznym. Prawo życia jest hierarchiczne, pisze Bierdiajew. Muszę tu wtrącić, że gdy o tym rozmawiałem z Pawłem Dejotem, to ten, w tym miejscu niemal zakrzyknął : o właśnie, mówimy o owocu z drzewa poznania. W rewolucji październikowej 1917r nastąpiło zniszczenie hierarchiczności, co pociągnęło za sobą zniszczenie osoby ludzkiej, bowiem osoba związana jest z hierarchią. Tylko w hierarchii są możliwe różniące się jakościowo indywidualności. Doprowadzenie wszystkiego do równości, to doprowadzenie do nicości. W Liście dwunastym „O gospodarce” Bierdiajew pisze, że zadaniem gospodarczym stojącym przed człowiekiem jest przede wszystkim opanowanie przyrody i regulacji jej żywiołowych, niszczycielskich sił. Do tego potrzeba silnego ducha, dobrej organizacji pracy, odpowiednich środków materialnych , różnorakich uzdolnień i różnych motywacji, a nawet pewnej ascetyczności tych , którzy posiadają kapitał, czyli bogactwo, majątek i pieniądze, by zechcieli je przeznaczać na rozwój, a nie na konsumpcję i roztrwonienie. Gospodarka jest systemem hierarchicznym, jest pracą, współdziałaniem dla wysokiej wydajności. Socjalizm, który zmniejszyłby wydajność pracy i przeszkadzałby w rozwoju sił wytwórczych, byłby socjalizmem reakcyjnym, prowadzącym do biedy, nędzy i głodu. Tymczasem, komunistyczny stosunek do życia jest właśnie konsumpcyjny, a nie produktywny, czyli raj na ziemi przy minimum produkcji i maksimum konsumpcji. Bierdiajew chce wykazać, że konsumpcyjne ideały komunistyczne niszczą gospodarkę, a zwycięstwo nad biedą osiąga się wtedy, gdy za cel nie stawia się dobra konsumpcyjnego i zadowolenia ludzi, lecz dobro i wartości narodu, państwa, ogółu, rodziny, organizacji i kultury. Podkreślał, że konsumpcyjny ideał społeczny prowadzi do nędzy. Bierdiajew jednak dostrzegał zło gospodarki kapitalistycznej, ale łączył go z duchowym życiem ludzi w danej epoce, a przede wszystkim w upadku moralnym, religijnym, a nie w ekonomiczno-organizacyjnej stronie życia; eksploatacja cudzej pracy jest faktem i jest moralnie naganny stosunek klas posiadających do klas nie posiadających, jednak uważa, że należy rozdzielać dwa porządki życia, czyli oddzielać porządek gospodarczy od porządku moralnego. W gospodarce kapitalistycznej istnieje wolność osoby w życiu gospodarczym, natomiast w systemie socjalistycznym – jak to pokazał system komunizmu bolszewickiego – następuje całkowite podporządkowanie osoby kolektywowi społecznemu. Taki kolektyw społeczny ma jednorodną budowę hierarchiczną, mechanicznie ujednoliconą , nie zróżnicowaną i zniewalającą osobę ludzką. System kapitalistyczny ma tzw. hierarchię organiczną, z którą związana jest zasada własności prywatnej. Bierdiajew wiąże własność prywatną ze stosunkiem do przodków i z dziedziczeniem, jako naturalną, zdrową zasadą życia.
Bierdiajew zmarł we Francji w 1948r. Ponad dwadzieścia lat później , w 1971r, urodził się Thomas Piketty, minęło jedno pokolenie, a gdy Piketty ukończył studia i rozpoczął badania naukowe nad kapitalizmem minęło kolejne pokolenie, razem pół wieku. Miał przed sobą „Kapitał” Marksa , obraz świata ze znacznymi obszarami gospodarki komunistycznej w Europie i w Azji, znał badania i poglądy ludzi takich jak Bierdiajew, badał procesy rozwojowe gospodarki kapitalistycznej w rozwiniętych krajach zachodu, patrzył w jaką stronę idą zjawiska, co i jak się zmienia, ku czemu zmierza świat. Podobnie jak Marks i Bierdiajew zainteresował się procesem gromadzenia majątku , czyli kapitałem i nieodłącznymi tego skutkami, to jest nierównościami między ludźmi. Doszedł do wniosku, który zasygnalizowaliśmy na początku , że w XXI wieku mogą powstać nierówności nie do zniesienia. Co to znaczy?
Zachęta do czytania książki Piketty’go
Dwaj najwybitniejsi ekonomiści XIX wieku Karol Marks i David Ricardo zauważyli, że akumulacja majątku (kapitału) w rękach prywatnych narasta i prowadzi do koncentracji bogactwa i władzy najbogatszych. Wnioski Marksa były bardzo pesymistyczne, co do przyszłości kapitalizmu. W XX wieku pojawiły się jednak poglądy, że to spojrzenie Marksa jest jednostronne i bardziej historyczne niż aktualne, bowiem wraz z postępem techniczno-gospodarczym i konkurencją siły wzrostu równoważą się . Głośnym teoretykiem takiego optymistycznego stanowiska był Simon Kuznets. W 1955r Kuznets ogłosił, że nierówności w dochodach mają się zmniejszać spontanicznie, gdy gospodarka znajdzie się na wyższym etapie rozwoju , w wyniku ogólnego postępu, na zasadzie, że „ przypływ podnosi wszystkie łodzie/”. Podobne poglądy głosił Robert Solow , w swoich pracach z 1956r o „ścieżce zrównoważonego wzrostu”. Poglądy Solowa możnaby sprowadzić do zdania, że „każda grupa społeczna korzysta ze wzrostu w tych samych proporcjach”. Słabą stroną poglądów Kuznetsa i Solowa było słabe uzasadnienie ekonomiczne, co wzbudzało podejrzenie, że ten optymizm wynikał bardziej z tzw. politycznego zapotrzebowania okresu zimnej wojny, gdy kapitalizm , jako system polityczny zachodu znalazł się w obliczu ofensywy ideologicznej międzynarodowego ruchu komunistycznego
Jak jest naprawdę ?– pyta Piketty. By odpowiedzieć na to pytanie wykonał gigantyczną pracę w badaniu dokumentów gospodarczych i podatkowych. Szereg zagadnień z tej książki pozostawiamy do oddzielnego omówienia w artykułach i na spotkaniach z książką. Teraz, ograniczymy się do kilku jego wniosków. Już na początku swojej książki wyznaje:, że „ jak zwykle , najgorsze nigdy nie jest pewne. Jest zdecydowanie za wcześnie , żeby powiedzieć czytelnikowi{we Francji} , że w 2050r swój czynsz będzie opłacał emirowi Kataru” i dodał , jakby przyciszonym głosem, że wypowiedź jego będzie w tej sprawie „tylko umiarkowanie uspokajająca.” .
Ogólny wniosek z badań Piketty’go jest taki, że gospodarka rynkowa oparta na własności prywatnej, pozostawiona sama sobie zawiera ważne siły zbliżania się do wyższych poziomów ekonomicznych, dzięki upowszechnieniu się wiedzy i kwalifikacji , ale że również zawiera potężne siły rozwarstwienia, potencjalnie zagrażające demokratycznym wartościom sprawiedliwości społecznej , na których się one opierają. W końcowej części swojego dzieła, Piketty pisze : „Konflikt kapitalizmu z komunizmem doprowadził raczej do wyjałowienia niż pobudzenia badań nad kapitałem i nierównościami, tak wśród historyków i ekonomistów, jak wśród filozofów. Najwyższa pora wyjść poza dawne spory, a także poza formy badań historycznych , które były ich wyrazem i które wciąż wydają się zanadto nimi przesiąknięte” . Bronisław MJ Kamiński.
Cdn. – ,,Niewidzialna ręka rynku” i ,,Kolor Covidu i kolor Świata” , – będą to dalsze części artykułu Bronisława MJ Kamińskiego; dotyczyć będą czasów neoliberalizmu.
.
___*___
Muzeum Wsi Kieleckiej – Park Etnograficzny w Tokarni,
czyli skąd przychodzimy.
Zenona Dołęgowska
W pięć lat po moim przyjeździe na Ziemię Chęcińską dowiedziałam się z gazet, że w roku 1976 zaczął działać Skansen Wsi Kieleckiej w Tokarni. Śpieszno mi tam nie było, myślę, że dlatego, iż nie urodziłam się na wsi i wszystko, co było z nią związane, mało mnie interesowało. Musiało upłynąć jeszcze kilka lat, bym po raz pierwszy zwiedziła to miejsce.
Muzeum Wsi Kieleckiej
Obiektów zabytkowych było zaledwie kilka, bo to wielka i żmudna praca przenieść obiekt drewniany, zachowując wszystkie szczegóły, z miejsca czasem znacznie oddalonego od Tokarni. Pierwsze moje wrażenie to smutek. Trudno mi było uwierzyć, że jeszcze niedawno (druga połowa wieku XIX i wiek XX) w takich warunkach żyli mieszkańcy wsi na Ziemi Kieleckiej. Chaty przycupnięte do ziemi, często malowane na biało, pokryte strzechą. Izby chłopskie, obory i stajnie dla zwierząt pod jednym dachem. Proste narzędzia pracy, takie jak sierp, kosa, grabie, cepy, same mówiły o ciężkiej doli chłopa. Każdy następny przyjazd do Tokarni to inne spojrzenie, choć niby na to samo.
Obiektów przybywało (dzisiaj jest ich 40) i były różnorodne, nie tylko domy chłopskie, stajnie, obory, wiatraki, ale też domy z małych miasteczek, gdzie była apteka, gdzie mieszkał lekarz lub szewc, gdzie pracował cieśla, a także dom pana. Przybyły kapliczki i kościół. Na własne oczy widzę, jak zmienia się ta ziemia, już prawie zniknęły stare domy drewniane (czasami szkoda) na wsiach, a w ich miejsce pojawiają się nowe, murowane, czasami brzydkie, ale i ładne, a ostatnimi laty nawet piękne. Wiem, że trzeba spieszyć się z przenosinami. Zachować wszystko, co cenne i co mówi o naszej przeszłości. Po prostu zachować dawny świat. Park Etnograficzny w Tokarni położony jest w gminie Chęciny, leży przy drodze międzynarodowej E-7 Warszawa-Kraków, zajmuje obszar 65 ha, położony jest w zakolu Czarnej Nidy. Mamy tam ogromny parking, a tablice reklamowe zachęcają, aby się zatrzymać. Skansen funkcjonuje od roku 1977 i realizowany był według założeń znanego etnografa Romana Reinfussa. Jego zamierzeniem było odtworzenie typowego układu osadniczego wiosek z różnych subregionów Kielecczyzny. Wyodrębniony został sektor małomiasteczkowy, wyżynny, świętokrzyski, lessowy, dworsko-folwarczny, nadwiślański. Położone są one w Górach Świętokrzyskich, na Wyżynie Sandomierskiej, w Niecce Nidziańskiej i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Muzeum Wsi Kieleckiej uznało, i zresztą słusznie, że osoby zwiedzające Park Etnograficzny w Tokarni nie mogą oglądać pustych izb, ewentualnie wypełnionych tylko sprzętami. Muzeum powinno żyć i ukazywać ludzi, którzy niegdyś w nich mieszkali i pracowali.
Kiedy przybyłam do skansenu po raz kolejny, z zamiarem lepszego poznania tej placówki, przede wszystkim z wielką uwagą patrzyłam na chałupy.
Jedna z chałup w skansenie
Wszystkie były z drewna. Głównie używano sosny, ponieważ było to drzewo pospolite, często występujące na tym obszarze. Co zamożniejsi budowali z modrzewia, czasem z dębu, a nawet jodły, lub łączyli dwa gatunki drzew. We wnętrzach ściany i sufit wykładano balami drewnianymi, deskami, czasem malowanymi. W wielu domach na belce stropowej, zwanej „tragarzem”, był napis IHS i data budowy. Napis znaczył, że tu mieszkają wyznawcy Chrystusa. Ważne budowle, takie jak kościół z Rogowa, były zbudowane z modrzewia na podwalinach dębowych. W zależności od zamożności mieszkańców domy budowano bezpośrednio na ziemi, na kamieniach polnych albo na balach dębowych. Często łączono te materiały. Dachy pokrywano strzechą, najczęściej z żytniej słomy. Na narożach układano tzw. schodki. Rzadko pokrywano dachy gontem, a jeszcze rzadziej dachówką. Były one czterospadowe, dwuspadowe, rzadko trójspadowe. Dla mieszkańców każdej chałupy najważniejsze było ogrzewanie. Piece służyły do gotowania, ogrzewania i pieczenia chleba. Konstruowano je w sposób zależny od przeznaczenia. W użyciu była słoma, którą oblepiano gliną, kamień łamany i cegły ze spoiwem glinianym, a także inne, podobne materiały. W domach zamożniejszych zobaczymy też piece z kafli. Dla mnie najciekawsze były te piece z kamienną nalepą, służącą głównie do gotowania na otwartym ogniu. Były też piece w izbach, a nawet w sieniach, skąd ogrzewano inne pomieszczenie. Najczęściej w sieni znajdowała się wnęka kominowa, skąd wymiatano sadze. Prawie każda chałupa składała się z sieni, kuchni, izby i komory. W zamożniejszych dodatkowo znajdował się alkierz lub inne pomieszczenie. Najczęściej były to ciągi jednotraktowe, półtoratraktowe a nawet dwutraktowe. Wokół chałupy stały zabudowania gospodarcze, ale zdarzało się, że obora lub stajnia połączona była z chałupą. Na niektórych podwórzach spotykamy studnie, skąd czerpano wodę na potrzeby ludzi i inwentarza. Do domu przylegał niewielki kwiatowy ogródek, ogrodzony płotkiem. Typowym wiejskim kwiatem była malwa.
Najstarsza chałupa pochodzi ze Świątnik. Ma prawie 260 lat, zbudowano ją w 1758 roku. Drugą z kolei co do wieku jest chałupa z Bielin z roku 1789. W dalszej części opiszę te domostwa, które szczególnie mnie zaciekawiły z powodu swej charakterystycznej budowy, ale również dlatego, że zaaranżowano w nich życie ludzi, którzy poza pracą na roli parali się różnymi zawodami. Dowiemy się zatem, jak mieszkał szewc, krawiec, fotograf, lekarz, jak wyglądała apteka i mały sklepik w miasteczku, jak żył i pracował nauczyciel wiejskiej szkoły, stolarz, garncarz, gonciarz, niciarz, ale i pszczelarz w okresie międzywojennym. Wiatraki, które przywieziono z różnych części Kielecczyzny, nie tylko urozmaicają krajobraz, ale pełnią funkcję edukacyjną. Mamy tutaj tzw. Koźlaki z Dębna, Janikowa i Pacanowa oraz „Holendra” z Grzymałkowa. Wiatraki drewniane służyły społeczności długo, ostatni przestał pracować dopiero w 1965 roku. „Koźlak” z Dębna, który powstał w 1880 roku, do dzisiaj ma sprawne urządzenia i mechanizmy. Na upartego można by mielić mąkę, trzeba jednak wiedzieć, że należałoby cztery razy dokonywać przemiału, aby wyszła dobra. W wiatraku z Grzmucina, budowli niezwykle efektownej, można zwiedzić wystawę „Miele się pszeniczka… Wiatraki i młynarstwo wietrzne na Kielecczyźnie”. Małe kapliczki przydrożne z drzewa i kamienia, krzyże i piękny kościół z Rogowa, do którego i dziś przychodzą wierni, pokazuje nam ówczesne życie w całej jego okazałości.
Członkowie Chęcińskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Tokarni
Muzeum odwiedzane jest przez liczne rzesze turystów nie tylko z naszego regionu ale i z całej Polski, a nawet ze świata. Poza „zwykłą turystyką” muzeum prowadzi prace edukacyjna dla dzieci i młodzieży. Muzeum przygotowuje szereg lekcji i warsztatów na różne tematy, dzięki nim dzieci i młodzież dowiaduje się jak bawili się ich poprzednicy. Poznają sposoby wykonywania rożnych prac domowych – takich jak pranie przy pomocy kijanki, maglowanie, młócenie, robienie masła w maselnicy, noszenie wody itp.
Poza edukacją, Park Etnograficzny dostarcza rozrywki w szerokim tego słowa znaczeniu. Odbywają się stałe wydarzenia kulturalne jak Jarmark Agroturystyczny, specjalne wytopki ołowiu, Święto Chleba, Festiwal Świętokrzyskich Samochodów, Filmowy Skansen, Noc Świętojańska czy kiermasze świąteczne. Częste są również imprezy poza-cykliczne. Muzeum jest miejscem różnych przyjęć okolicznościowych oraz organizatorem licznych konferencji, szkoleń i spotkań.
Pisząc dla Was każdy odcinek o Ziemi Chęcińskiej, marzy mi się abyście to wszystko zobaczyli na własne oczy. Miejmy nadzieje, że nowy rok 2021 będzie łaskawszy, że wirus odpuści i że będziemy mogli podróżować bez przeszkód. Miejsc, które warto u nas zobaczyć jest dużo, bardzo dużo.
Pisząc o naszym kieleckim skansenie, myślę i o waszym w Pstrążnej. Odwiedziłam go dwukrotnie, bardzo mi się podobał, chociaż jest znacznie mniejszy od naszego. Zenona Dołęgowska.
.
___*___
Listy do GzK
Za pośrednictwem GzK nasza zaprzyjaźniona Poetka – Pani Stanisława Łowińska przesyła wszystkim Czytelnikom i Członkom Stowarzyszenia ,,Obywatelska Kudowa” życzenia:
Dobrego, zdrowego Nowego Roku 2021, dołączając jeden z ostatnio napisanych wierszy.
Stanisława Łowińska
Z Nadzieją Przebudzenia
co z życiem
potrafisz zrobić
Święto Bożego Narodzenia
puka do drzwi
jemioła na szczęście
miast uśmiechu serca
pustka błądzi ulicami
zagubiona
wykrzykuje mierzwą
skąd się wzięła
nie pytasz
zrodzi się na niej chleb
by dzielić się miłością
Opłatek
pod osłoną maski
na ustach tęsknoty
za Tobą
Jezu Malusieńki
przybądź
z nadzieją przebudzenia
Zdjęcie Poetki – Stanisławy Łowińskiej pochodzi z Wigilii Żywieckiej – 7 grudnia 2019r.
***
Droga Marto,
Członkowie Zarządu,
Członkowie stowarzyszenia „Obywatelska Kudowa”,
Czytelnicy moich wspomnień,
Mieszkańcy Kudowy, których znam i których nie znam.
Z okazji nadchodzącego Nowego Roku 2021 życzę Wam zdrowia, zdrowia, zdrowia.
Niech wirus nas opuści, niech nastąpią dni pełne spokoju i radości.
Zenona Dołęgowska
___*___
Twórczość pandemiana
***
Krystyna Rygielska
Smutki, smuteczki…
Nowy Rok nadchodzi***
Helena Midor zd. Gałaszewska
ANNO DOMINI 2021
***
Kolejny raz
zrywam nowe
kartki kalendarza
kolejny raz
od początku
czytam słowa prawdy
zapisane na każdy dzień
by kalekie
ludzkie drogi
nie zasłoniły jej ciemnością
Ona wkrada się
każdego dnia
kładzie cień
na zapisaną mądrość
ojców naszych
wkrada się przez witraże
nachyla wieże
i opłata pajęczyną
a Biblijne freski nie bledną
od złych cieni
To piękno ojców naszych
które wsiąknęło w mury
uczyło prawdy od początku
by ziemski ogród
każdego dnia
był urodzajny
i zdrowy owoc wydał
_______________________________
TO JEST STRONA INTERNETOWA STOWARZYSZENIA OBYWATELSKA KUDOWA 
ZAWIERA INFORMACJE I SPRAWOZDANIA Z DZIAŁALNOSCI SPOŁECZNEJ I KULTURALNEJ STOWARZYSZENIA
ZGODNIE Z REGULAMINEM STOWARZYSZENIA I UKAZUJE SIĘ NIEREGULARNIE.
Stowarzyszenie ,,Obywatelska Kudowa”- OK
Adres: 57-350 Kudowa-Zdrój, ul. Słoneczna 11a
mail: marta.midor.burak@gmail.com
tel: 793030702
___________________________________